2023’te Üretken Yapay Zeka: İş Dünyasına nasıl Yenilikler Getirdi?

2023 yılı boyunca, başta ChatGPT olmak üzere, türlü gerekçelerle bol bol “üretken yapay zeka” kavramını konuştuk ve duyduk. Hatta 4e Academy olarak biz de üretken yapay zeka hakkında kapalı gruplara yönelik eğitimlerimizin, uygulamalarımızın ve atölye çalışmalarımızın yanı sıra, sizlere videolar da hazırladık [1]. Bu konuşmaların ve uygulamaların artarak devam etmesini bekliyoruz.

Üretken yapay zekanın belki de en dikkate değer özelliği, teknolojiyle ilgili olmasına rağmen, bunu teknoloji insanlarının yanı sıra herkesin, özelikle de üst kademe yöneticilerin konuşuyor, hatta bu uygulamaları kullanıyor olması. Tüm bunları düşününce, konuyu derli toplu ortaya koymak adına birkaç noktaya değinmekte yarar gördük.

Yapay zeka alanında 2022 yılına dek bilim insanları çalışmalar yapmışsa da günlük hayatımızda bu kavramı pek duymamıştık. Ancak 2022 yılı Kasım ayında OpenAI şirketinin duyurduğu karşılıklı konuşma konusunda uzmanlaşmış bir yapay zeka sohbet robotu ChatGPT, 5 gün içinde 1 milyondan fazla kullanıcı tarafından denenerek zor tekrarlanacak bir rekora imza attı [2]. Bu uygulamayı kullananların arasında her yaştan, birçok milletten, her eğitim düzeyinden meraklılar vardı ve kimi meraklılar ChatGPT ’ye bir şiir sorarken kimileri de matematiksel işlemler sordular.

Yapay Zekanın Temelleri, Anlamak, Tanımlamak

Geleneksel bir giriş olsun, önce tanım yapalım. İnsan zekasına benzer zeka gerektiren bir işi bir yazılıma yaptırmak, makinelere bir şey öğretmektir, dolayısıyla “yapay zeka”dır.

Peki, üretken yapay zeka nedir, ChatGPT’yi bu kadar özel yapan nedir? Makine öğrenmesinin ötesine geçmesi, öğretilenlerin içinden sorduğuna en yakın cevabı bulup getirmesi değil, öğrendiklerinin ötesinde, kendi cevabını üretmesidir. ChatGPT örneğinden devam edelim: Geniş bir veri seti ile eğitilmiş, adeta o verileri anlamış, sindirmiş ve kendisine soru sorulduğunda kendi özgün cevaplarını üreten bir yazılım. Muazzam bir sıçrama. Bu yazılımın cevapları insanoğlunu hem hayrete düşürüyor, hem de ilgisini çekiyor. Hepimiz düşünüyoruz, bu soruya böyle zekice cevap veren başka neler yapabilir acaba?

ChatGPT bu alanda yapılan tek araç ya da OpenAI şirketi çalışan tek şirket değil elbette. Hemen Mart 2023’te, sözlü betimlemeleri alıp görüntüler üretebilen Midjourney [3], yine sözlü çıktı üreten ama Çin kültürüne ait kaynaklar ile ve Çince eğitilmiş Çinli Baidu firmasının Ernie Bot’u [4] piyasaya sürüldü. Nisan 2023’te Rusların GigaChat’i [5] duyuruldu. Aynı ay içinde Stability AI şirketi geliştirdiği yapay zeka yazılımlarını tüm geliştirme yapmak isteyenlerin hizmetine ücretsiz olarak sunarak [6], “buyrun birlikte” geliştirelim dedi.

Pekala, Üretken Yapay Zekadan Ne Bekliyoruz?

Öncelikle verimlilik artışı bekliyoruz. Geçmişten günümüze, teknolojik gelişmeler hep verimliliği arttırmış. Birçok iş kolunu ortadan kaldırmış, başka birçok iş kolunun ise ortaya çıkmasına neden olmuş. Önceki teknolojik gelişmeler kol gücü ile yapılan işleri kolaylaştırmış ya da ortadan kaldırmışken, üretken yapay zeka kavramsal işlerin yapılmasını kolaylaştırıyor ve hatta bir kısmını tamamen otomatize ederek ortadan kaldırması bekleniyor. Bu iş nereye kadar gidebilir derseniz, birçok kurum ve kuruluş bu sorunun cevabını arıyor. Birkaç örnek verelim.

McKinsey'in araştırmasına göre, üretken yapay zeka, 2030 yılına kadar çeşitli mesleklerin %70'e kadarını otomatikleştirme potansiyeline sahip ve küresel ekonomiye trilyonlarca dolar katkıda bulunabilir [7].

IBM'in CEO'su Arvind Krishna yapay zekanın beş yıl içinde şirket çalışanlarının yüzde 30'unun (7.800 iş) yerini alabileceğini öngörüyor [8].

Goldman Sachs, yapay zekanın, dünya çapında, 300 milyon tam zamanlı işin eşleniği kadar işi otomatize edebileceğini öngörmüş. Ancak, başka bir araştırma daha yapmış ve günümüz çalışanlarının %60'ının 1940'ta var olmayan mesleklerde çalıştığını ortaya çıkarmış. Başka bir deyişle, son 80 yıldaki istihdam artışının %85'inden fazlası teknoloji sayesinde ortaya çıkmış. Ancak ortadan kalkan işler ile ortaya çıkan işlerin arasında faz farkı olabilir. Yapay zeka uygulamaları işletmelere ve topluma yayıldıkça, küresel GSYH'de %7'lik (ya da neredeyse 7 trilyon dolar) bir artış sağlanabilir ve 10 yıllık bir süre içinde üretkenlik artışı yüzde 1,5 puan artabilir [9] diye hesaplamışlar.

Dünya Ekonomik Forumu her yıl mesleklerin geleceğine yönelik bir araştırma yapıyor. 2023 yılı araştırması için ankete katılan 803 şirketin tahminlerine göre işverenler, veri setine karşılık gelen 673 milyon işten 69 milyon yeni işin yaratılacağını ve 83 milyonunun ortadan kaldırılacağını, yani mevcut istihdamın %2'sine denk gelen net 14 milyon iş azalması öngörüyormuş. Yapay zekanın üretim ya da hizmet, küçük ya da büyük tüm sektörleri çeşitli oranlarda etkilemesi bekleniyor [10].

Anlaşılan o ki şirketler için artık başarı bu yeni teknolojileri kullanmaktan, benimsemekten ve dijitalleşmekten geçiyor.

Şimdilik burada duralım, devam edeceğiz. Sağlıcakla kalın.

Referanslar:

1. Bing Image Creator (DALL-E 3), Several Examples

2. Number of ChatGPT Users (Jan 2024)

3. Midjourney Release Dates

4. ERNIE Bot: Baidu's Knowledge-Enhanced Large Language Model Built on Full AI Stack Technology

5. Russia's Sberbank releases ChatGPT rival GigaChat

6. Stability AI Launches the First of its Stable LM Suite of Language Models

7. The state of AI in 2023: Generative AI’s breakout year

8. Washingtonpost - AI Jobs Takeover IBM

9. Generative AI could raise global GDP by 7%